Alcohol en problematisch drinken Kennisonderwerp

Stap 1: Case-finding

Iemand met problematisch alcoholgebruik presenteert dit meestal niet als probleem en vaak is problematisch alcoholgebruik niet evident. De onderstaande twee vragen kunnen gebruikt worden om vermoedens van problematisch alcoholgebruik bespreekbaar te maken:

1. Bij mensen die dezelfde klachten hebben als u, blijkend uit wetenschappelijk onderzoek, blijkt dat alcoholgebruik een rol kan spelen bij het in stand houden en verergeren van de klachten. Drinkt u weleens alcohol?2
2. Heeft u zich weleens afgevraagd of deze klachten samen kunnen hangen met alcoholgebruik?

Wanneer een patiënt aangeeft alcohol te drinken en/of wanneer problematisch alcoholgebruik wél evident is (bv. door een aan alcohol-gerelateerd ziekenhuisbezoek zoals een intoxicatie of ongeval met alcohol in het spel) kan direct de pre-screening afgenomen worden. De aanbevolen keus hiervoor is de AUDIT-C, bestaande uit drie korte vragen.

Stap 2: Screening

• CAGE
  • Vraag eerst: "heeft u wel eens het gevoel gehad te moeten minderen met drinken?"
  • Als patiënt aangeeft alcohol te gebruiken, overgaan op AUDIT(-C)
• AUDIT-C (de verkorte versie van AUDIT)
• AUDIT (Alcohol Use Disorder Identification Test)
• Fiveshottes

Eerst screenen met AUDIT-C vragen (kan door elke zorgverlener worden geïnitieerd).

• Score ≥ 4 vrouwen
• Score ≥ 5 mannen

Inschakelen voorlichtinggever, afnemen resterende 7 vragen AUDIT. Evt interventie aanbieden afgestemd op score van patiënt

• AUDIT score mannen ≥8, vrouwen en ouderen ≥ 5^[1]

Aanvullend onderzoek tbv diagnostiek alcohol

• CDT: bewijs voor alcoholmisbruik in de laatste weken^[2]
  • Afkappunt CDT >2,0%
    • Uitlag 1,7-2,0% geldt niet als aanwijzing of bewijs voor alcoholmisbruik in de laatste weken
  • Mits andere oorzaken zijn uitgesloten
    • Een licht verhoogde waarde van CDT kan ook voorkomen bij ‘endstage’ leverziekten, bij sterk verlaagde transferrineconcentraties (Latex methode), bij een levercarcinoom en in de tweede helft van de zwangerschap
• GGT
  • GGT > 74 U/L voor mannen en > 44 U/L voor vrouwen: afwijkende waarde = aanwijzing voor alcoholmisbruik, rekening houdend met de meetonzekerheid.
  • Mits andere oorzaken aantoonbaar zijn uitgesloten
    • Galweg obstructie (galstenen, leververvetting)
    • Enzym inductie (alcohol, geneesmiddelen en xenobiotica)
      
      • waaronder barbituraten, psychofarmaca, statines, antidepressiva, fenytoïne, carbamazepine, rifampicine, antireumatica, MAO-remmers, anabole steroïden, thiazide diuretica, cytostatica, streptokinase, hoge paracetamol doses, NSAIDs, antibiotica, antifungica (voor een uitgebreide lijst raadpleeg Wu, 2006).
    • Hepatitis (viraal, toxisch, alcoholisch), mononucleosis infectiosa
    • Lever pathologie (cirrhose, tumor)
    • Pancreas pathologie
    • Chronische nierziekten
    • Cardiovasculaire ziekten (leverstuwing/hartfalen, post AMI, hypertensie)
    • Kanker (borst, prostaat, longen etc)
    • Diabetes
    • Colitis
    • Hemochromatose
    • Hodgkin & Non-Hodgkin
    • Orale anticonceptie
    • → ruim gebruik van koffie kan GGT aanzienlijk kan doen dalen
• ASAT en ALT leveren geen toegevoegde waarde naast het gebruik van CDT en GGT^[3]

Stap 3:  Kortdurende interventie

Het aanbieden van een kortdurende interventie is een eerste stap in de behandelingsfase en richt zich op het veranderen van het gedrag van een patiënt door zijn/haar inzicht en bewustzijn over middelengebruik te verhogen. Motiverende gespreksvoering dient te worden ingezet bij alle psychosociale behandelingen van problematisch alcoholgebruik en alcoholafhankelijkheid, ongeacht de ernst van de afhankelijkheid. Kortdurende interventies zijn adviesgesprekken van 5 tot 30 minuten en kunnen worden ondersteund met het uitreiken van informatiefolders.

Stap 4: Behandeling, betrekken andere partijen en/of doorverwijzing

• Anonieme Alcoholisten
• Zucht/trek
  • Nalfameen = Selincro. Werkt snel.

•  Alcoholonthoudingsdelier
  • start enkele uren <12 na laatste intake, piek na 24-36 uur, herstel binnen 7 dagen
  • Licht: levendige dromen, slapeloosheid
  • Matig; transpireren, misselijkheid, braken, tremoren, tachycardie, hypertensie
  • Ernstig: tactiele en visuele hallucinaties, insulten en een delier met verwardheid en desoriëntatie
  • Behandeling:
    • <65 jaar zonder leverfunctiestoornis: diazepam 10mg 3-4dd eerste 24 uur
    • >65 of leverfunctiestoornis: lorazepam 0.5-1mg 3-4dd eerste 24 uur
    • Afbouwen op geleide van symptomen en bij goede controle dosering verlagen met de helft na 24 uur
• Wenicke encefalopathie^[4]
  • De klassieke trias wordt bij 16 % van de patiënten gezien:
    • (acute) cognitieve veranderingen (82%)
    • oculaire afwijkingen (29%
    • balans stoornissen (23%)
  • Lab: Na, mg, fosfaat en glucose.
    • Glucosetoediening altijd na thiaminetoediening gezien kans op verergeren Wernicke-encephalopathie
  • Zo snel mogelijk suppleren: Thiamine, B12-complex, evt benzo's
  • Mortaliteit ca 20%, waarbij overlevende patiënt kans 85% op ontwikkelen van (irreversibel) Korsakov-syndroom
• Korsakov (Engels: Korsakoff)
  
  • Officieel geen dementie, aangezien niet progressief bij staken alcohol
  • Reststoornis na ernstig thiaminegebrek.
  • 2-5% van ernstige alcoholverslaafden ontwikkelt Korsakov
  • Symptomen: geheugenverlies, executieve stoornissen, desoriëntatie in trias, confabulatie
• Beriberi
  • Nat: cardiovasculair, heel acuut --> Thiamine i.v., B12-complex, evt benzo's
  • Droog: Snel progressieve polyneuropathie (perifeer -> centraal)

Bij chronisch alcoholgebruik (ongeacht vorm), suppletie:

• Thiamine (vitamine B1) 50mg 2dd
• Vitamine B-complex

Link protocol

Detoxificatie

Standaard afbouwschema oxazepam (viermaal daags 20mg afbouwschema over 8 dagen met daarnaast zo nodig oxazepam) en vitaminen (ascorbinezuur, vitamine B complex, thiamine) volgens alcohol-protocol, inclusief thiamine i.m. gedurende 5 dagen.

•  Denk aan kindcheck
  
  • Op watvoor momenten drinkt u?
  • "hoe gaat het thuis?"
    • Is er een partner, zijn er kinderen?
  • Vraag (in apart consult) aan partner en kinderen zelf!