status●
Delier Ziektebeelden
Definitie
Een delier kenmerkt zich door[1]- een aandachts- en bewustzijnsstoornis
- acuut begin (in uren tot dagen) en over de dag fluctuerende ernst van de symptomen
- verandering in cognitie of waarnemingsstoornis (hallucinaties); soms ook (paranoïde) wanen
Pathofysiologie
- Acute, diffuse cerebrale ontregeling met complexe pathofysiologie
- Disbalans cholinerg-dopaminerge systeem, (relatief) tekort aan acetylcholine
- Potentiëel levensbedreigende aandoening.
- DOS-score
Oorzaken
- Infectie
- Metabole ontregeling (glucose, hyponatriëmie, dehydratie/ondervoeding, hypercalciemie)
- CVA, hersentumor, meningitis
- Urineretentie en obstipatie
- Acuut trauma/operatie
- "alle ernstige somatische stressoren"
- Medicatie (zie onder; psychofarmaca, anticholinerge medicatie, opiaten)
- Pijn
- Slaapdeprivatie
Onderzoek oorzaak
- Lab: CPR, elektrolyten incl calcium, glucose, ...
- Beeldvorming?
- Bij ouderen: ook van belang voor prognose cq vaststellen of er een palliatief beleid gevoerd gaat worden
| GROEP | MIDDEL | BIJZONDERHEDEN |
| psychofarmaca | benzodiazepinen met name bij gebruik langer dan en maand en middelen met lange halfwaardetijd | chloordiazepoxide, nitrazepam, diazepam |
| antidepressiva | tricyclische (anticholinerge werking sterkst bij amitriptyline, minst bij nortriptyline) en SSRI's | |
| antipsychotica | met name bij gebruik langer dan een maand | |
| analgetica | opiaten | zoals morfinetabletten met gereguleerde afgifte en fentanylpleisters); ook tramadol en codeine |
| NSAID's | o.a. risico op verslechtering nierfunctie | |
| overige middelen | urogenitale parasympaticolvtica (anticholinergica) | oxybutynine, tolterodine |
| klassieke antihistaminica (met name bij gebruik langer dan een week) | dimetindeen, hydroxyzine, promethazine, clemastine, cinnarizine, cyclizine, alimemazine | |
| corticosteroïden, met name hoge doses | prednison, dexamethason (vanaf circa 40 respectievelijk 10 mg/dag) | |
| metoclopramide | vooral bij langer gebruik (> 5 dagen en hogere doseringen > 3 d.d. 10 mg) |
Behandeling
- Delier (geagiteerd)
- Niet-medicamenteuze stappen:
- dag-nachtritme (klok, kalender)
- bekende voorwerpen (foto's, waar is de wc, eten etc)
- familie betrekken (benoem regelmatig persoon, plaats, dag en tijdstip)
- bril/hoorapparaat
- Haldol druppels 2 mg/ml
- Kan in wangzak, hoeft niet doorgeslikt
- Voorzichtige dosering kwetsbare oudere: 5 druppels 2dd = 1mg 2dd
- 0.5-1.5 mg 2dd, zo kort mogelijk
- max 1 week
- Bouw de dosis bij staken geleidelijk af
- ochtendgift overslaan
- Bij contra-indicatie haldol
- Bijv: Lewy-body dementie, parkinson, QT-verlenging, recent AMI, hartfalen
- quetiapine of rivastigmine
- Lorazepam bij nachtelijke ontrust/ernstige agitatie
- Niet-medicamenteuze stappen:
- Stil delier
- Rivastigminepleister? Weinig bewijs.
- Zorgorganisatie
- Thuis: veiligheid, continu aanwezige verzorgende (familie/thuiszorg)