Dwang in de zorg Kennisonderwerp

Algemeen dwang

De wetten zijn er op gericht om verplichte zorg zo veel mogelijk te voorkomen. Als verplichte zorg echt noodzakelijk is, moeten de minst ingrijpende vorm worden ingezet en de dwang zo snel mogelijk worden afgebouwd.

Wettelijke vertegenwoordiging

• Indien wilsonbekwaam: mentor, curator (door rechter benoemd) of persoon door patiënt zelf gemachtigd, bijv partner, ouder, broer/zus^[1] 
  • Mentorschap: beslissingen over bijvoorbeeld verzorging en medische zaken. Mentor moet betrokkene zoveel mogelijk zelf laten beslissen.
  • Bewind: financiële zaken. (Beschermings)bewind kan worden ingesteld als de lichamelijke of geestelijke toestand van de betrokkene daar aanleiding toe geeft. Beschermingsbewind kan ook worden ingesteld bij overmatig geld uitgeven of bij problematische schulden.
  • Curatele: meerderjarige, financiële en persoonlijke zaken. Als beschermingsbewind en/of mentorschap niet genoeg is. Iemand die onder curatele staat is handelingsonbekwaam. De curator is de wettelijk vertegenwoordiger van de betrokkene.^[2]
• Ook <12 jaar juridisch wilsonbekwaam
• 12-16 jaar: kind en ouders beslissen samen

Wzd (Wet zorg en dwang)

De Wzd is van toepassing als een ter zake kundige arts heeft vastgesteld dat sprake is van een psychogeriatrische aandoening of verstandelijke beperking en bij deze cliënt onvrijwillige zorg wordt overwogen of toegepast omdat het gedrag van de cliënt als gevolg van zijn psychogeriatrische aandoening of verstandelijke handicap leidt tot ernstig nadeel (art 10 lid 2 Wzd).^[3] Toepasbaar in zorginstellingen, maar bijvoorbeeld ook in de thuissituatie, logeeropvang en in kleinschalige woonvormen. De Wzd geldt niet voor ouders die zorg verlenen aan hun kind.

Ernstig nadeel in de Wet zorg en dwang (Wzd)

• Levensgevaar, ernstig lichamelijk letsel, ernstige psychische, (im)materiële of financiële schade, ernstige verwaarlozing of "maatschappelijke teloorgang", ernstig verstoorde ontwikkeling voor of van de cliënt of een ander
• De veiligheid van de cliënt wordt bedreigd, al dan niet onder invloed van een ander
• Het gedrag van de cliënt is zo hinderlijk dat het agressie van anderen oproept
• De algemene veiligheid van personen of goederen is in gevaar

Mogelijkheden

• vrijwillige opname (incl evt onvrijwillige zorg)
• opname op basis van een besluit tot opname en verblijf
• onvrijwillige opname op grond van een rechterlijke machtiging (RM)
  • Ze ook stedelijke handreiking RM Amsterdam^[4]
• onvrijwillige spoedopname op grond van een inbewaringstelling (IBS)
• Artikel 21: bij psychogeriatrische, verstandelijke beperking, voor pt die zelf geen weloverwogen keuze kan maken voor opname en zich daar ook niet tegen verzet. Bij opname ZZP5 of hoger: altijd artikel 21 aanvragen. Een volmacht kan de juridische titel artikel 21 voor opname vervangen.
  → aanvraag altijd via CIZ
  • Als patiënt zich verzet of wil vertrekken, biedt artikel 21 geen uitkomst en zal het verblijf moeten worden omgezet in een onvrijwillige opname middels RM/IBS

Wvggz (Wet verplichte geestelijke gezondheidszorg)

De Wvggz geldt voor mensen bij wie een psychische stoornis leidt tot gedrag dat ernstig nadeel (gevaar) veroorzaakt voor henzelf of voor anderen.^[5]
De Wvggz geldt niet voor mensen met een verstandelijke beperking of dementie (zie Wzd).

• Subsidiair: de enige manier is om het ernstige nadeel weg te nemen
• Proportioneel: in verhouding staat tot het op te lossen ernstig nadeel
• Doelmatig: effectief is/resultaat oplevert

Vormen van verplichte zorg zijn bijvoorbeeld: medicatie toedienen, medische controles doen of opname in een instelling.^[6]

• Zorgmachtiging (ZM) via de rechter
• Crisismaatregel (CM) via de burgemeester (bij spoed)

Logistiek WZD

In Amsterdam/Amstelveen/Haarlemmermeer regionale samenwerkingsafspraak. Als huisarts/ambulante SO een RM nodig heeft, belt hij Aanmeldportaal Tijdelijke Zorg Amstelland en Haarlemmermeer (Cordaan/Amsta/Amstelring; zelfde bij ELZ of crisis) —> zij regelen onafhankelijke specialist EN verdere juridische logistiek
IBS via crisisdienst.

• (023) 555 60 04 > keuze 2
• BSN en postcode bij de hand hebben