Prostaatkanker / PSA Acute kaart

Thuisarts.nl

• 2 groepen mannen vergeleken tussen 55 en 70 jaar oud (die 13 jaar lang zijn gevolgd):
  
  • er wordt prostaatkanker gevonden (bij 125 in plaats van 62 per 1000 mannen)
  • er overlijden iets minder (0.1%) mannen aan prostaatkanker (5 in plaats van 6 per 1000 mannen)
• Nadeel PSA: Bij mannen zonder klachten kan een mogelijk beginstadium van prostaatkanker of een milde vorm van prostaatkanker wordt ontdekt, waarna belastende onderzoeken en mogelijk een operatie volgen. Dat kan leiden tot ernstige gezondheidsklachten, zoals incontinentie of impotentie, terwijl de patiënten anders nooit klachten van prostaatkanker zouden hebben gekregen. 
• Column Stefan Haensel link

Periodiek screenen

• Bij verhoogde PSA geduid bij BPH: veelal kan dit jaarlijks, aanvankelijk wellicht frequenter, het interval moet worden ingekort afhankelijk van de verandering van de PSA-waarde. Het PSA kan varieren met 2 punten meer of minder. In zo'n geval is het raadzaam het PSA na 3 maanden nog eens te bepalen. Bij een structurele stijging van 2 punten is een nieuwe verwijzing geindiceerd.^[1]

MRI-prostaat

• Prostaatvolume berekenen (kan ook via TRUS)
• PSA density (PSAD): PSA / prostaatvolume  → uitgedrukt in ng/mL². Meestal afkapwaarde 0.15-0.2.
  
  • Adhv uitkomst actieve surveillance/operatief ingrijpen.
  • PIRADS 3-4 is goede afkapwaarde om onnodig biopten te voorkomen^[2][3]

Stockholm3 algoritme

• Voorspelt risico op klinisch significante prostaatkanker (ISUP ≥2)
• Combineert^[4]
  • PSA + vrije PSA
  • proteïne biomarkers (o.a. KLK2, GDF15, PSP94)
  • genetische SNP’s (germline risico)
  • klinische variabelen (leeftijd, familie­anamnese, eerdere negative biop­sie)
• Sensitiviteit ISUP ≥2 gelijk aan PSA ≥4, verbeterde specificiteit: ca 3x hoger dan PSA alleen
  • Dus minder onnodige biopsieen^[5]
  • Ook minder MRI's nodig
    • Bij combi Stockholm 3 + PSA ≥ 2 ng/mL, dan ca 60 % minder MRI’s ivgm iedereen met PSA ≥ 3 een MRI^[6]
    • Evt herhalen na 2-3 jaar leidt tot minder MRI's, met gelijke detectie van significante tumoren (Gleason ≥ 6)^[7]
  • Positief voorspellende waarde (PPV) bij cutoff 11 punten: 52%, NPV: 84%^[8]
• Rectaal toucher icm Stockholm3^[9]
  • Een afwijkend RT geeft OR 3,16 voor ISUP ≥2 bij mannen met PSA ≥3 ng/ml
  • Dus nog steeds nuttige toevoeging
• In Nederland validatiestudie: link