Agressie en acute opwinding met/zonder psychiatrisch beeld Acute kaart

Beledigende, geagiteerde, scheldende patiënten

• 1e keer: incasseren: niet reageren, niet boos worden of gekwetst voelen
• 2e keer: interveniëren: stop het inhoudelijke gesprek. Start metacommunicatie: op deze manier wil je niet verder praten.
  • Leg een keuze voor: u kunt kiezen dit gesprek voort te zetten op een [rustige toon], anders gesprek stoppen
• Zet het gesprek voort als de ander heeft aangegeven een andere toon aan te slaan
  • als de patiënt zijn gedrag niet verandert stop je het gesprek
• Patiënt geeft aan op fatsoenlijke wijze gesprek voort te zetten: nu verder!
  • nodig de patiënt uit zijn standpunt te verwoorden: luister actief, vraag door, geen eigen standpunt
  • geef een samenvatting van zijn standpunt én diens gevoel
  • geef jouw standpunt; bij slecht nieuws: gebruik bijbehorende vaardigheden
  • oplossing zoeken: voor beiden bevredigend

De-escalatie

• Onderscheid tussen
  
  • Instrumentele agressie
    • Kort negeren. Direct grens stellen, halt toeroepen
    • Objectief gedrag benoemen
    • Eerst negatieve consequentie, dan de positieve
      • "Zegt u het maar"
  • Emotionele ontladingsagressie/frustratie-agressie
    • Luisteren, meeveren, empathie tonen
    • Zoek iets waarin je de patiënt gelijk geeft (ontwapenend)
    • Praat in IK-boodschappen
    • Situatie herbenoemen met feiten
• Woede genereert woede: blijf kalm
• Wat heb je nodig om rustig te worden? Wat kunnen we samen doen?
• Eigen aandeel
  • Fight, Flight, Fright/Freeze
    • In de aanval
    • Situatie/conflict ontvluchten
    • Verstarren, niets meer kunnen doen of zeggen
  • HALT^[1]
    • Are you Hungry, Angry, Late or Tired? Take a break.

Medicamenteus

Enig aangetoonde verschil tussen middelen in de snelheid waarmee het effect intreedt^[2]

• Midazolam bereikt het gewenste effect het snelst, maar daarbij is ook het vaakst herhaling van de medicatie nodig.
• Daarna volgt de combinatie haloperidol-promethazine, waarbij herhalingsmedicatie minder vaak nodig is.

Qua veiligheid is er niet veel verschil tussen de middelen. Haloperidol alleen geeft de grootste kans op een acute bewegingsstoornis en midazolam geeft een iets hogere kans op ademhalingsdepressie.

Advies ingrijpmedicatie

• Lorazepam bij opwinding van niet-psychotische aard OF intoxicatie/onttrekking
• Combinatie haloperidol-promethazine (reduceert kans acute dystonie) of olanzapine bij opwindingstoestanden van psychotische aard

Adviesdoseringen zijn (oraal of i.m. - altijd eerst oraal aanbieden, "anders moet ik spuiten"):

• lorazepam 2-4 mg, zn elke 2 uur herhalen
• haloperidol 5-10 mg plus promethazine 25-50 mg
• olanzapine 10-20 mg

Indien er onduidelijkheid is over de diagnose of indien er zeker geen sprake is van psychotische (inclusief manische) problematiek waaruit de opwinding, agitatie of agressie voortkomt, dan heeft lorazepam de voorkeur. In overige gevallen kan een antipsychoticum worden gebruikt.

Zie ook

• Delier
  
• Suicidaliteit
• Antipsychotica-geinduceerde akathisie (AIA)
  • Komt voor bij ca 14%-35% van patiënten die met antipsychotica behandeld worden, geassocieerd met verhoogde kans suicide en verminderede therapietrouw bij patiënten met schizofrenie
  • Behandeling met vitamine B6, mirtazapine of biperideen^[3]